کلرامبو

رمان «کلرامبو» اثر رومن رولان است که متن اصلی این کتاب اولین‌بار در سال 1920 منتشر‌شده است. این رمان درباره‌ی مردی به نام کلرامبو است که شاعر و حامی صلح است، اما جنگی نابگاه، آتش افکار و احساسات ضد‌و‌نقیض را در وجود او شعله‌ور می‌کند. جنگ جهانی اول آغاز‌ شده و جنگ برخلاف روح شاعرانه و روشنفکرانه آژنور کلرامبو است. رمان از جایی آغاز می‌شود که روزنامه‌ها خبر شروع جنگ را اعلام کرده‌اند و در همان روز آژنور کلرامبو، قصیده‌ای در ستایش صلح را که خود سروده برای خانواده‌اش می‌خواند. فرانسه نیز با جنگ همراه می‌شود و افکار عمومی به‌سود جنگ و طرفداری از آن بسیج می‌شود. کلرامبو برخلاف افکار صلح‌طلبانه‌ای که داشته، همرنگ جماعت می‌شود و از جنگ حمایت می‌کند. توجیه او برای حمایت از جنگ این است که این جنگ، برای به‌دست‌آوردن صلح است و جنگی‌ علیه جنگ است. کلرامبو به حمایت خود از جنگ ادامه می‌دهد تا اینکه اتفاقی او را از غرق‌شدن در گرداب همسو شدن با موج جامعه بیرون می‌آورد.
«کلرامبو» رمانی نقادانه دربارۀ قدرت خطرناک افکار عمومی و موج‌ها و هیجانات جمعی است. این رمان نشان می‌دهد که چگونه تفکر فردی، جای خود را به همسو شدن با هیجانات اجتماعی می‌دهد. این رمان دربارۀ خطری است که از سوی توده‌گرایی، بشر را تهدید می‌کند. نویسنده در این رمان هشدار می‌دهد که در چنین رخدادهایی، حتی روشنفکران و اندیشمندان جامعه هم، در تشخیص درست از غلط، به‌اشتباه می‌افتند.
رمان «کلرامبو» اثری ضد‌جنگ است و رولان در پی آن است تا اندیشه‌هایی که جنگ را، به‌‌نام آرمان‌های عدالتخواهانه و صلح‌جویانه و میهن‌پرستانه، توجیه می‌کنند و ضروری جلوه می‌دهند، نقد کند. انتقاد او به جریانی است که مردم را به همسویی با جنگ و حمایت از سیاست‌های جنگ‌طلبانه تهییج می‌کند.