کتاب جغرافیای اداری ایران باستان

کتاب «جغرافیای اداری ایران باستان» مجموعه ای از مقاله های مفصّل مورخان و تاریخ شناسانی نظیر «آرنولد جوزف توین بی»، «ک. و. برونر» و … است که «همایون صنعتی زاده» آنها را گردآوری و ترجمه کرده است. حکمرانی حاکمان استیلا یافته به نواحی مرکزی فلات ایران در دوران باستان، به خاصه از هخامنشیان تا ساسانیان، یکی از ممتا زترین فرم های حکمرانی نسبت به دیگر سرزمین ها در آن دوران بود که مجموعه ی نوشته های این کتاب به آنها پرداخته است. هخامنشیان با ساختار اداری و مالی پیشرفته، تقسیمات کشوری به شکل ایالتی که بسیار نزدیک به حکومت های فدرال پس از خودش بود، به واسطه ی دولت شهرهای مختلفی که در قلمروی وسیعشان قرار داشتند، راه های نوینی در حکمرانی ابداع و فرم کشورداری پس از خودشان را به طور کامل زیر و رو کردند. سلوکیان نیز که جانشین های اسکندر در فتوحات آسیایی او بودند، تقریبا بخش وسیعی از آن مناسبات اداری را حفظ کردند، ولی تحول بزرگ و شگرف در حکمرانی اشکانیان اتفاق افتاد که علاوه بر حفظ آن فرم درست اداره ی کشور و دیوان سالاری پیشین، با ایجاد مجلس مهستان، قوه ی مقننه ای ایجاد و جغرافیای وسیع تحت حاکمیت شان را به شکلی دموکراتیک و غیر فرد محور اداره کردند. ساسانیان پس از اشکانیان آمدند و البته همه ی آن دستاوردهای دموکراتیک را کنار گذاشتند ولی همچنان به حکمرانی با قواعد اداری خوب و درست ادامه داده و همانند اشکانیان بیش از چهارصدسال حکومت کردند. کتاب «جغرافیای اداری ایران باستان» با ذکر جزئیات تقسیمات کشوری در این چهار سلسله، جغرافیای اداری و سیاسی، منزلگاه ها، شرح نقوش و سنگ نبشته ها، بررسی منابع مختلفی که در این خصوص نوشته شده اند و … روایتی به کمال و جامع ارائه می دهد که از جنبه های مختلف تاریخی و پژوهشی از اهمیت بسیاری برخوردار است.