کتاب باقی مانده های آشویتس

در جریان محاکمهٔ اورشلیم بیت المقدس، خط ثابت دفاع آیشمان به روشنی در این کلمات وکیل او، رابرت سرویاتوس، بیان می شد: «آیشمان خود را در پیشگاه خداوند گناهکار احساس می کند، نه در پیشگاه قانون.» آیشمان (که دخالتش در انهدام یهودیان به خوبی مستند شده بود، حتی اگر نقش او چه بسا با آنچه دادستان استدلال می کرد متفاوت بود) در عمل تا آنجا پیش رفت که اعلام کرد می خواهد «خود را در ملأ عام حلق آویز کند» تا «جوانان آلمانی از بار گناه رها شوند». با این حال، او تا پایان همچنان به پافشاری بر این مدعا ادامه داد که گناهش در پیشگاه خداوند (که برای او فقط یک höherer Sinnesträger بود، یک حامل والاتر معنا) نمی تواند به لحاظ قانونی مورد پیگرد قرار گیرد. تنها توضیح ممکن برای این پافشاری آن است که، اگرچه پذیرش گناه اخلاقی به نظر متهم به لحاظ اخلاقی بزرگ منشانه می رسید، او نمی خواست هیچ گناه قانونی را گردن گیرد. (هرچند، از دیدگاهی اخلاقی، گناه قانونی در قیاس با گناه اخلاقی باید جدیت کمتری داشته باشد.)

چندی پیش، گروهی که زمانی عضو یک سازمان سیاسی چپ گرای افراطی بودند بیانیه ای در یک روزنامه منتشر کردند، و در قبال ارتکاب به قتل یک افسر پلیس در بیست سال پیش اعلام مسئولیت سیاسی و اخلاقی کردند. این بیانیه اظهار می کرد: «با این حال، چنین مسئولیتی نمی تواند… به مسئولیتی با سرشت کیفری بدل گردد.» باید به یاد داشت که پذیرش مسئولیت اخلاقی فقط در صورتی ارزش دارد که فرد حاضر به پذیرفتن پیامدهای قانونی مرتبط باشد. به نظر می رسد نویسندگان بیانیه در این مورد تا اندازه ای شک داشته اند، زیرا در قطعه ای مهم از آن مسئولیتی را به عهده می گیرند که بی چون وچرا قضایی می نماید، و اظهار می کنند که آنها در «ایجاد جوّی که به این قتل انجامید» نقش داشته اند.