کتاب اخلاقیات امر واقعی

کتاب «اخلاقیات امر واقعی: کانت، لاکان» نوشته آلنکا زوپانچیچ، بررسی تطبیقی نظریۀ اخلاقی کانت با نظریات روانکاوانه لاکان است. زوپانچیچ، فیلسوف برجسته اسلوونیایی، به این می‌پردازد که چگونه می‌توان این دو متفکر به‌ظاهر متفاوت را در یک گفت‌وگوی سازنده، به‌ویژه از طریق مفهوم «امر واقعی»، قرار داد. اخلاق کانت مبتنی‌بر ایده یک قانون اخلاقی جهان‌شمول و ضروری است. این قانون مشروط به امیال یا تمایلات شخصی نیست، بلکه از خود عقل ناشی می‌شود. به عقیده کانت رفتار اخلاقی واقعی از پایبندی به این قانون اخلاقی ناشی می‌شود که او آن را در یک امر مقوله‌ای گنجانده است: فقط براساس آن اصل عمل کنید که به موجب آن می‌توانید در‌عین‌حال اراده کنید که این قانون به یک قانون جهانی تبدیل شود. محور اخلاق کانت مفهوم خودمختاری است. برای کانت، اخلاقی‌بودن یعنی خودمختار‌بودن و عمل‌کردن بر‌اساس قوانینی که عقل برای خود تعیین کرده است. این خودمختاری اساس کرامت انسانی و ارزش اخلاقی است. از طرف دیگر مفهوم امر واقعی لاکان یکی از چالش برانگیزترین و جذاب‌ترین ایده‌های اوست. واقعی چیزی است که خارج از زبان و نماد است، قلمرویی که در‌برابر ادغام در نظم نمادین زبان مقاومت می‌کند که با تروما و محدودیت‌های تجربه انسانی همراه است. در‌واقع لاکان با تأکید بر نقش زبان در شکل‌گیری سوژه، نظریه‌های فروید را بازتفسیر می کند. میل از نظر لاکان صرفا یک انگیزه بیولوژیکی نیست، بلکه براساس نظم نمادین و میل دیگری شکل می‌گیرد. کار زوپانچیچ در این کتاب به‌دلیل ترکیب خلاقانه این دو چارچوب قابل‌توجه است. او استدلال می‌کند‌ مفهوم لاکان از واقعیت، یک پنجره جدید برای تفسیر مجدد اخلاق کانتی فراهم می‌کند. به بیان او، هم کانت و هم لاکان راه‌هایی را برای اندیشیدن در مورد اخلاق ارائه می‌کنند که بر مفهوم از پیش تثبیت شده‌ای از «خیر» متکی نیست. از نظر کانت، قانون اخلاقی از هیچ مفهوم خاصی ناشی نمی‌شود، بلکه از شکل (صورت) خود قانون ناشی می‌شود. به‌طور مشابه، اخلاق لاکان در‌صدد دستیابی به یک وضعیت هماهنگ از وجود نیست، بلکه شامل رویارویی با واقعیت، هسته غیرممکن امیال ما‌ست. زوپانچیچ با آوردن امر واقعی لاکان در اخلاق کانتی، اهمیت پذیرش محدودیت‌های چارچوب‌های نمادین ما را برجسته می‌کند. کنش اخلاقی، در این دیدگاه، متضمن رویارویی با امر واقعی است، با چیزی که نمی‌تواند به‌طور کامل در طرحواره‌های اخلاقی موجود ما بیان یا ادغام شود.