دستور زبان فارسی

“دستور زبان فارسی” تالیف دکتر “پرویز ناتل خانلری” در زمره‌ی نخستین دستور زبان‌های فارسی است که با استفاده از مفاهیم زبانی رایج در اروپا به نگارش درآمده است. دکتر “خانلری” در این کتاب کوچک با عدول از تعاریف متعارف کوشش کرد تا توضیحات تازه ای از مفاهیم دستوری به زبان فارسی ارائه دهد. شایان ذکر است که وی به تمامی عبارات دستوری استاندارد زبان فارسی تسلط کامل داشت، در نتیجه، تعاریفی که در کتاب “دستور زبان فارسی” ارائه شده، چیزی بیش ازترجمه صرف از اصطلاحات رایج می‌باشد.
این اثر برای دبیرستان‌ها، آموزش “دستور زبان فارسی” به صورت صریح و مختصر را فراهم کرد و دکتر “پرویز ناتل خانلری” از اولین کسانی بود که انقلابی در آموزش “دستور زبان فارسی” ایجاد کرد. کتاب او سالهاست چاپ می شود و نمونه‌ای از خلاقیت نگارشی در عرصه‌ی آموزش است. دکتر “خانلری” این کتاب را جهت تدریس در دبیرستان‌ها طراحی کرد و برخلاف کتاب‌های “دستور زبان فارسی” قبلی، به جای اجزای جمله، روی خود عبارت و جمله تمرکز داشت. تکنیک او با تشریح اجزای جمله نسبت به یکدیگر و در چارچوب جمله آغاز می‌شود و سپس هر یک از این اجزا به صورت جداگانه توضیح داده می‌شود. دو بخش اول کتاب به آموزش “دستور زبان فارسی” به این روش پرداخته و پس از آن مقالات و پژوهش‌هایی در زمینه نحو و زبان‌شناسی فارسی و نیز دستور زبان و زیبایی‌شناسی ارائه شده است. بخش اول کتاب با تعریف جمله شروع می‌شود و اجزای آن در بخش دوم مورد بحث قرار می‌گیرد. بخش سوم جمله سازی و ساختمان جمله را بررسی می‌کند، در حالی که بخش چهارم به مقاله‌ای در مورد پسوند مصدر و روند تاریخی دگرگونی آن در زبان فارسی اختصاص دارد. در بخش پنجم و ششم کتاب مقالاتی درباره مسائل دستوری و کاربرد درست آن‌ها آمده و توصیه‌هایی در زمینه زیبایی‌شناسی نیز قرار گرفته است.